Γιατί δεν μου αρέσει ο Μότσαρτ

Η μουσική του Μότσαρτ

Είναι αδιαμφισβήτητα από τις πιο αγαπημένες και σεβαστές παραδόσεις στην κλασική μουσική. Ο ήχος της, με την καθαρότητα και την ευχέρεια των μελωδιών του, είναι οικείος και προσβάσιμος σε πολλούς. Παρ’ όλα αυτά, για κάποιον που αναζητά μια διαφορετική συνομιλία και μια θυμική γνησιότητα, κάτι που χαρακτηρίζει την επαναστατική εποχή του Mahler, Schoenberg και Alban Berg, η μουσική του Μότσαρτ μπορεί να φαίνεται περιορισμένη, ακόμα και υπερβολικά απλοϊκή.

Επιτρέψτε μου να πω, αν κοιτάξω τις μουσικές αναζητήσεις μου, το ενδιαφέρον μου πάντα επικεντρώνεται στο πώς οι συνθέτες αυτής της περιόδου επαναδιατύπωσαν τη σχέση μεταξύ του ήχου και της εσωτερικής ψυχικής έντασης. Ο Mahler, για παράδειγμα, ανέπτυξε μια επαναστατική αίσθηση του μεγαλείου και της τραγωδίας μέσα από τα συμφωνικά έργα του, όπου κάθε νότα μπορεί να περιέχει έναν ολόκληρο κόσμο συγκινήσεων και μια διαλογική αμοιβαιότητα που επαναδιατυπώνεται χιλιάδες φορές  σε κάθε μουσικό μέρος. Η ικανότητά του να ενσωματώνει το προσωπικό δράμα στον μουσικό του λόγο και να αναδεικνύει τις πιο σκοτεινές, αλλά και τις πιο φωτεινές πλευρές της ανθρώπινης ψυχής, είναι κάτι που με συναρπάζει βαθιά.

Ο Schoenberg, από την άλλη, μιλούσε για την αναγκαιότητα της μουσικής να εξελίσσεται και να αντανακλά την εποχή της, με τρόπο που αμφισβητούσε τις παραδοσιακές φόρμες, όχι ως αυτοσκοπό φυσικά. Ο δυσαρμονικός του λόγος και η επαναστατική του προσέγγιση με την ατονικότητα έθεσαν τα θεμέλια για μια νέα, πολύπλοκη αντίληψη της μουσικής, που ποτέ δεν με άφησε αδιάφορο. Η μουσική του είναι το αντίθετο του “εύκολου ακούσματος”. Κατά κάποιον τρόπο, για μένα είναι ακριβώς αυτή η ένταση, η διακύμανση, η αυθεντικότητα και η φρενήρης ανάγκη για ερμηνεία του κόσμου γύρω μας που με ελκύει.

Ο Alban Berg, επηρεασμένος από τον Schoenberg, πήγε ακόμα πιο πέρα, συνδυάζοντας την ατονικότητα με μια σφοδρή και αδυσώπητη εκφραστικότητα. Η Λύση του, το έργο που συνδυάζει την απλότητα με την αποδοχή της πολυπλοκότητας, είναι ένας συναισθηματικός κατακλυσμός που αφήνει μία αίσθηση λύτρωσης, κάτι που δεν αισθάνομαι ποτέ στην επιφανειακή αρμονία των έργων του Μότσαρτ.

Ακόμα κι αν ο Μότσαρτ είχε την ικανότητα να δημιουργεί μουσική με εξαιρετική μελωδική ομορφιά, δεν μοιράζεται την ίδια σκοτεινή ένταση ή την εξπρεσιονιστική πολυπλοκότητα που ενυπάρχει ως ίδιον, ως συστατικό της ύπαρξης στους συνθέτες του 20ού αιώνα. Η υπερβολική αρμονία, η άμεση πρόσβαση στην ευτυχία και η εξαιρετική τεχνική του μπορεί να φαίνονται ελκυστικά σε πολλούς, αλλά για μένα, δεν φτάνουν να αποκαλύψουν τα βάθη της ανθρώπινης ψυχής με την ίδια ένταση που το κάνουν τα έργα των Mahler, Schoenberg και Alban Berg.

Η μουσική του Μότσαρτ είναι για μένα το ηχόχρωμα ενός κόσμου που θέλει να παραμείνει γαλήνιος, ισχυρός και οπωσδήποτε λαμπερός. Αντίθετα, η μουσική των συνθετών που με εμπνέουν, είναι δρόμοι με σκιές και αντιφάσεις. Εκφράζουν έναν κόσμο γεμάτο ματαίωση, φόβο και πάθος, όπως ακριβώς και αυτή η ζωή, η πραγματικότητα. Έχω την πεποίθηση πως αυτή η μουσική, η μετα-ρομαντική ή σύγχρονη κλασική μουσική είναι πιο κοντά στα ανθρώπινα αδιέξοδα, τις αναζητήσεις,  τις ενδοψυχικές συγκρούσεις και, τις στιγμές απελπισίας, ακριβώς εκεί όπου η μουσική μπορεί να γίνει η γλώσσα της ψυχής.

Σε αυτόν τον ήχο βρίσκω μια ειλικρινή συνομιλία με το σκοτάδι, αλλά και μια υπόγεια σπίθα ελπίδας. Δεν είναι μουσική που χαρίζεται εύκολα – απαιτεί ακρόαση με ψυχή και ανοιχτή καρδιά. Μέσα από τις τονικές ασάφειες, τις αρμονικές εντάσεις και τις έντονες δυναμικές, γεννιέται ένας καθρέφτης της ανθρώπινης κατάστασης. Η μετα-ρομαντική και σύγχρονη κλασική μουσική δεν υπόσχεται λύσεις, αλλά συνοδεύει την πορεία προς την κατανόηση του εαυτού. Εκεί ακριβώς βρίσκεται η βαθύτερη της δύναμη: στη σιωπηλή της συμπόνια.

© Yiannis Panagiotakis

Πνευματικά Δικαιώματα © 2025 classical-music.gr. Όλα τα δικαιώματα διατηρούνται. Το περιεχόμενο της ιστοσελίδας προστατεύεται από τη νομοθεσία περί πνευματικών δικαιωμάτων. Απαγορεύεται η αντιγραφή, αναδημοσίευση, αναπαραγωγή ή διανομή του περιεχομένου, ολόκληρου ή εν μέρει, χωρίς την έγγραφη άδεια του classical-music.gr . Για άδειες χρήσης επικοινωνήστε στο info@classical-music.gr.