Henryk Górecki – Η αναζήτηση του Θεού μέσα από την Κλασική μουσική

Η αναζήτηση του Θεού μέσα από την Κλασική μουσική του Henryk Górecki

Symphony No. 2, Op. 31 “Copernican” – Henryk Górecki: Μια Κοσμική Προσευχή

Εισαγωγικά για τον συνθέτη και το έργο του

Ο Πολωνός συνθέτης Henryk Górecki (1933–2010) κατέχει μια ιδιαίτερη θέση στο μουσικό τοπίο του 20ού αιώνα. Αν και έγινε παγκοσμίως γνωστός για την Τρίτη Συμφωνία του (“Sorrowful Songs“), η Δεύτερη Συμφωνία, γραμμένη το 1972 με αφορμή την 500ή επέτειο της γέννησης του Νικόλαου Κοπέρνικου, αποτελεί ένα μοναδικό παράδειγμα συμφωνικής έκφρασης του επιστημονικού στοχασμού μέσα από θρησκευτικό μεγαλείο.

Το ιδεολογικό υπόβαθρο: Ο Κοπέρνικος και το σύμπαν

Η Συμφωνία αρ. 2 “Copernican” δεν είναι απλώς ένα αφιέρωμα στον μεγάλο αστρονόμο, αλλά μια φιλοσοφική προσέγγιση της θέσης του ανθρώπου μέσα στο σύμπαν. Ο Henryk Górecki συνδυάζει κείμενα του ίδιου του Κοπέρνικου (από το έργο De revolutionibus orbium coelestium) με αποσπάσματα από Ψαλμούς της Παλαιάς Διαθήκης. Η αντίθεση μεταξύ επιστημονικού ορθολογισμού και πνευματικής υποταγής στο Θείο συνθέτει ένα έργο σχεδόν μεταφυσικό.

Μορφολογική ανάλυση – Μέρος I: Συμπαντική Δημιουργία

Το Πρώτο Μέρος, το οποίο ερμηνεύεται από τη Bartók Chorus και τη Fricsay Symphony Orchestra (στην δκή μας εκδοχή), ξεκινά με μια συμφωνική έκρηξη: είναι ένα τρομακτικό, αργό crescendo από τα έγκατα της ορχήστρας. Χάλκινα και τύμπανα κυριαρχούν, σαν να αφηγούνται τη γέννηση του σύμπαντος από το χάος. Το ηχητικό υλικό χτίζεται με στατικά αρμονικά πεδία, δημιουργώντας μια σχεδόν μοντερνιστική εκδοχή των clusters του Ligeti, αλλά με πιο θεμελιωμένο τονικό πυρήνα.

Στη συνέχεια, παρεμβαίνει η μεικτή χορωδία, η οποία λειτουργεί περισσότερο σαν συλλογικός σχολιαστής παρά ως δραματικός φορέας. Οι φωνές δεν ακολουθούν λυρική γραμμή, αλλά αναπτύσσονται με αυστηρό ρυθμικό λόγο και συντονισμένη αρμονία, δημιουργώντας ένα σχεδόν μεσαιωνικό, λειτουργικό αποτέλεσμα. Το κείμενο του Κοπέρνικου παρουσιάζεται με τρόπο ιεροπρεπή, σαν να επρόκειτο για ευαγγέλιο του Σύμπαντος.

Ηχητικός κόσμος – Ανάμεσα στην avant-garde και τη θρησκευτική λιτότητα

Κατά τη δεκαετία του ’70, ο Henryk Górecki παρέμενε κοντά στο πολωνικό μουσικό ιδίωμα που εστίαζε στο ηχόχρωμα και τις δυναμικές αποχρώσεις, χαρακτηριστικά του λεγόμενου “ηχητισμού” (sonorism), αλλά ήδη είχε ξεκινήσει τη μετάβασή του προς την πνευματικότητα και τη μουσική απλότητα. Η Δεύτερη Συμφωνία είναι γεμάτη ηχητικές μάζες, τονικά πεδία με εσωτερική ζωή, πολυρρυθμίες και ρυθμικά ostinati που θυμίζουν μινιμαλισμό αλλά σε δραματική κλίμακα. Η χρήση της χρωματικής ορχήστρας είναι εντυπωσιακή: από τα αδυσώπητα κρουστά έως τις μεταλλικές λάμψεις των χάλκινων και την επική χρήση της χορωδίας.

Ερμηνεία με Bartók Chorus & Fricsay Symphony Orchestra

Η εκτέλεση με την Bartók Chorus και την Fricsay Symphony Orchestra αποδίδει με δύναμη τη δραματικότητα του έργου. Η χορωδία είναι ακριβής, στιβαρή και μεγαλειώδης, ενώ η ορχήστρα διατηρεί μια γεωμετρική σταθερότητα, χωρίς να χάνει τη συναισθηματική της φόρτιση.

Η πρώτη κίνηση, σε αυτήν την εκδοχή, αποδίδεται σαν λειτουργία κοσμικής αποκάλυψης – με εντάσεις που φτάνουν στα όρια της συμφωνικής μουσικής αλλά με σκοπό και ουσία: την έκφραση του δέους απέναντι στη Δημιουργία.

Θέση στην εργογραφία του Henryk Górecki και επιρροή

Αν και το έργο δεν είναι τόσο γνωστό όσο η Τρίτη Συμφωνία, η “Copernican” φαίνεται πως είναι το προοίμιο για την μεταγενέστερη στροφή του συνθέτη στην μυσταγωγική λιτότητα, ενώ διατηρεί στοιχεία της μοντερνιστικής πολυπλοκότητας. Συνδέεται με συμφωνίες όπως η Sinfonia Sacra του Panufnik ή έργα του Messiaen με πνευματική κατεύθυνση. Επίσης, διατηρεί τον δραματικό συμβολισμό του μεταπολεμικού ευρωπαϊκού μοντερνισμού, αλλά τον ενσωματώνει σε ένα θρησκευτικό-κοσμολογικό πλαίσιο.

Ένα έργο πέρα από τον χρόνο

Η Συμφωνία “Copernican” του Henryk Górecki είναι ένα έργο που δεν εξηγείται εύκολα. Δεν είναι απλώς η μουσική, είναι ο στοχασμός, η κραυγή και ο ψαλμός, ένα μουσικό πορτραίτο του ανθρώπινου περιορισμού μπροστά στο άπειρο του σύμπαντος. Η πρώτη κίνηση, ιδιαίτερα, με την μουσική εκδοχή που εξετάσαμε, παραμένει μία από τις πιο συγκλονιστικές ηχογραφήσεις του έργου.

© Yiannis Panagiotakis

Πνευματικά Δικαιώματα © 2025 classical-music.gr. Όλα τα δικαιώματα διατηρούνται. Το περιεχόμενο της ιστοσελίδας προστατεύεται από τη νομοθεσία περί πνευματικών δικαιωμάτων. Απαγορεύεται η αντιγραφή, αναδημοσίευση, αναπαραγωγή ή διανομή του περιεχομένου, ολόκληρου ή εν μέρει, χωρίς την έγγραφη άδεια του classical-music.gr . Για άδειες χρήσης επικοινωνήστε στο info@classical-music.gr.