Alfred Schnittke – Concerto Grosso No. 6: III. Allegro vivace

Η ενέργεια της σύγχρονης κλασικής μουσικής

Το Concerto Grosso No. 6 του Alfred Schnittke, και ειδικά το τρίτο του μέρος, “Allegro vivace”, αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα της δυναμικής εξέλιξης της σύγχρονης μουσικής στα τέλη του 20ού αιώνα. Συνδυάζοντας μπαρόκ αισθητική με νεωτεριστικά ηχοχρώματα και πολυστυλισμό, το έργο αυτό αναδεικνύει την ιδιοφυΐα του Ρωσο-Γερμανού συνθέτη σε μια περίοδο που η υγεία του ήταν ήδη κλονισμένη, αλλά η δημιουργική του φλόγα δεν είχε σβήσει.

Ποιος ήταν ο Alfred Schnittke;

Ο Alfred Schnittke (1934–1998) ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς συνθέτες του ύστερου 20ού αιώνα. Η μουσική του ξεχωρίζει για την τεχνική του πολυστυλισμού: έναν συνδυασμό διαφορετικών μουσικών γλωσσών – από το μπαρόκ έως τον μοντερνισμό, από το ρομαντισμό έως την ατονικότητα και την ειρωνική ανατροπή.

Στα έργα του ανιχνεύουμε επιρροές από τον Mahler, τον Shostakovich, τον Bach, αλλά και από τον John Cage. Τα Concerto Grossi, μια σειρά έργων εμπνευσμένων από την μπαρόκ μορφή, αποτελούν αναγνωρίσιμους σταθμούς στην καριέρα του.

Η ιστορία πίσω από το Concerto Grosso No. 6

Το Concerto Grosso No. 6 γράφτηκε το 1993, ύστερα από παραγγελία του Brucknerhaus Festival στο Λιντς της Αυστρίας. Εκεί δόθηκε και η πρεμιέρα του με σολίστ τους Gidon Kremer και Tatyana Grindenko – δύο από τους στενότερους συνεργάτες του Schnittke.

Κατά τη σύνθεση του έργου, ο Schnittke αντιμετώπιζε ήδη σοβαρά προβλήματα υγείας έπειτα από αλλεπάλληλα εγκεφαλικά επεισόδια. Παρ’ όλα αυτά, συνέχισε να συνθέτει, πολλές φορές υπαγορεύοντας τις παρτιτούρες.

Το έργο ξεχωρίζει για την έντονη δραματικότητα, την οικονομία στην ανάπτυξη του υλικού και τη χρήση υφών που ενώνουν την παράδοση με τον μοντερνισμό. Αν και έχει τίτλο “Concerto Grosso”, η μορφή είναι ελεύθερη και προσωπική – δεν μιμείται απλώς το παρελθόν, αλλά το αναδημιουργεί.

Δομή του έργου και συνοπτική ανάλυση

Το έργο αποτελείται από τέσσερα μέρη:

1. Andante
2. Toccata
3. Allegro vivace
4. Lento

Το τρίτο μέρος, το οποίο αναλύουμε εδώ, είναι το κορυφαίο από άποψη έντασης. Δραματικό, σχεδόν αποπνικτικό, το “Allegro vivace” αποκαλύπτει ένα μουσικό σύμπαν γεμάτο ενέργεια, ταραχή, αλλά και ειρωνεία.

Μουσικά χαρακτηριστικά του “Allegro vivace”

Εκρηκτικό ξεκίνημα

Το μέρος ξεκινά ακαριαία με ένταση. Δεν υπάρχει εισαγωγή, ούτε προοδευτική ανάπτυξη. Η μουσική «εκρήγνυται» με κοφτές ρυθμικές μονάδες και μελωδίες που μοιάζουν αποσπασματικές – αλλά όλα αυτά είναι σκόπιμα οργανωμένα με απόλυτη ακρίβεια.

Πολυστυλισμός και ειρωνεία

Ο Schnittke δεν χρησιμοποιεί στυλ για να τα τιμήσει· τα επανερμηνεύει. Εδώ, το baroque ύφος του τσέμπαλου συνυπάρχει με σύγχρονες τονικότητες, επαναλαμβανόμενα ρυθμικά μοτίβα και «παραμορφωμένες» αναφορές στην κλασική φόρμα.

Η ειρωνεία βρίσκεται στον ίδιο τον τρόπο που η μουσική αποδομεί τα στοιχεία της. Είναι σαν ένα παιχνίδι μεταξύ του “τι γνωρίζουμε” και του “τι νομίζουμε ότι ακούμε”.

Ρυθμική ποικιλία

Το μέρος χαρακτηρίζεται από συνεχείς ρυθμικές εναλλαγές. Αν και το όνομα “vivace” προτείνει ζωντάνια, η ένταση εδώ είναι σχεδόν ψυχαναγκαστική: δεν υπάρχει η ανάλαφρη vivace διάθεση του Mozart· υπάρχει μια εμμονική ώθηση προς την κορύφωση, με δραματικές παύσεις και καταιγιστικά tutti.

Σολιστικοί διάλογοι

Τα δύο σόλο βιολιά λειτουργούν άλλοτε συμπληρωματικά κι άλλοτε ανταγωνιστικά, δημιουργώντας μουσικές αντιπαραθέσεις. Αυτή η σολιστική διαλεκτική εντείνει την ψυχική ανησυχία που διαπνέει το κομμάτι.

Ερμηνείες και δισκογραφία

Ο πιο αναγνωρίσιμος δίσκος με το Concerto Grosso No. 6 είναι αυτός της Kremerata Baltica με σολίστ τον Gidon Kremer, σε ηχογράφηση για την ECM New Series.

Άλλες αξιόλογες ερμηνείες έχουν γίνει από σύνολα σύγχρονης μουσικής στη Γερμανία και τη Ρωσία, με έντονη παρουσία του έργου σε φεστιβάλ σύγχρονης μουσικής.

Το “Allegro vivace” αποτελεί συχνά και αυτόνομο μέρος σε ρεσιτάλ, ειδικά σε συναυλίες αφιερωμένες στον Schnittke ή στη μεταμοντέρνα μουσική.

Το τρίτο μέρος του Concerto Grosso No. 6 είναι ένα έργο:

• γεμάτο ένταση και δημιουργική αναστάτωση
• με ηχοχρώματα που υπερβαίνουν τις σχολές
• με συνθετική αρτιότητα που δεν βασίζεται στην παράδοση αλλά την υπερβαίνει

Είναι η απόδειξη ότι η σύγχρονη κλασική μουσική μπορεί να είναι και συναρπαστική, επικοινωνιακή και προσιτή, χωρίς να χάνει την καλλιτεχνική της αξία.

Πνευματικά Δικαιώματα © 2025 classical-music.gr. Όλα τα δικαιώματα διατηρούνται. Το περιεχόμενο της ιστοσελίδας προστατεύεται από τη νομοθεσία περί πνευματικών δικαιωμάτων. Απαγορεύεται η αντιγραφή, αναδημοσίευση, αναπαραγωγή ή διανομή του περιεχομένου, ολόκληρου ή εν μέρει, χωρίς την έγγραφη άδεια του classical-music.gr . Για άδειες χρήσης επικοινωνήστε στο info@classical-music.gr.