Alexander von Zemlinsky – Lyrische Symphonie
Alexander von Zemlinsky – Lyrische Symphonie, op. 18: II. “Mutter, der junge Prinz muß an unserer Türe vorbeikommen”
Μια απόπειρα προσέγγισης
Η Lyrische Symphonie του Alexander von Zemlinsky (1923), βασισμένη σε ποιήματα του Rabindranath Tagore, αποτελεί μια από τις σημαντικότερες συνθέσεις του ύστερου Ρομαντισμού. Το δεύτερο μέρος, με τίτλο “Mutter, der junge Prinz muß an unserer Türe vorbeikommen” («Μητέρα, ο νεαρός πρίγκιπας πρέπει να περάσει από την πόρτα μας»), είναι ένα αξιοσημείωτο μέρος , μια κραυγή επιθυμίας και προβολής του εσωτερικού κόσμου μιας νεαρής κοπέλας που έρχεται αντιμέτωπη με τη δύναμη του έρωτα.
Ερωτισμός, επιθυμία και τοποθέτηση της γυναικείας φωνής
Η γυναικεία φωνή απευθύνεται στη μητέρα όχι από υποταγή, αλλά από προσμονή και αδημονία. Η μορφή της μητέρας, παρότι παρούσα στο λόγο, παραμένει σιωπηλή, λειτουργώντας ως σύμβολο του κοινωνικού καθωσπρεπισμού ή των κανόνων που περιορίζουν την ερωτική έκφραση. Η κόρη, αντίθετα, αρθρώνει έναν λόγο άμεσο, ερωτικό, παλλόμενο από επιθυμία.
Η μουσική του Alexander von Zemlinsky πλάθει μια ευαίσθητη αλλά έντονα δραματική αφήγηση. Οι ορχηστρικές γραμμές λειτουργούν άλλοτε σαν ερωτικό υπόστρωμα, και άλλοτε σαν καθρέφτης της ανυπομονησίας και της ανασφάλειας της κοπέλας. Οι φράσεις της σοπράνο ανεβαίνουν με λυρική ευφράδεια, αλλά ταυτόχρονα κορυφώνονται σε σημεία με δραματική ένταση, υποδηλώνοντας την ψυχολογική αναστάτωση.
Το ποιητικό πλαίσιο και το συμβολικό σημαινόμενο του «νεαρού πρίγκιπα»
Ο νεαρός πρίγκιπας είναι περισσότερο σύμβολο παρά πρόσωπο. Είναι η αόριστη, ανεκπλήρωτη επιθυμία, ίσως ένας φαντασιακός εραστής, ίσως η προσωποποίηση του έρωτα που πλησιάζει, αλλά ωστόσο παραμένει απών. Η κοπέλα δεν ζητά απλώς την παρουσία του, προσδοκά ένα βίωμα μεταμορφωτικό, μια initiation στην ερωτική και υπαρξιακή ενηλικίωση.
Η πόρτα από όπου θα περάσει ο πρίγκιπας δεν είναι μόνο κυριολεκτική: είναι και το όριο ανάμεσα στην νεανική αθωότητα και την ερωτική ωρίμανση. Το αίτημα μοιάζει τολμηρό, ωστόσο εκφράζεται με έναν ιδιάζοντα λυρισμό και μια εσωτερική αυτοσυγκράτηση.
Ο Zemlinsky δεν ενδιαφέρεται εδώ μόνο για την αφήγηση. Δημιουργεί μια συμφωνία εσωτερικής φωνής, όπου η μουσική στην ουσία δεν πλαισιώνει τη λέξη, αλλά τη γεννά εκ νέου:
- Οι χρωματισμοί της ορχήστρας, με έγχορδα και πνευστά σε συνεχή κίνηση, αποδίδουν την εσωτερική κατάσταση της κόρης.
- Η αρμονική γλώσσα, τυπική της ύστερης Ρομαντικής φάσης με αναφορές σε Mahler και Schreker, ενσωματώνει απροσδόκητες μετατροπίες και ένα δραματικό πλέγμα ημιτονικών εντάσεων.
- Η φραστικότητα της φωνής, με τις συνεχείς κορυφώσεις και τα χαμηλώματα, αποτυπώνει αυτη την σύγκρουση ανάμεσα στην προσδοκία και τον δισταγμό.
Θεματική και πολιτισμική προοπτική
Το έργο οπωσδήποτε γράφεται σε μια μεταβατική εποχή , σε μια περίοδο ανάμεσα στην εξάντληση της Κλασικής μουσικής του Ρομαντισμού και την άνοδο της μοντερνιστικής αναζήτησης. Η Lyrische Symphonie απηχεί αυτή την ένταση, τόσο μουσικά όσο και θεματικά: η ηρωίδα βρίσκεται στο μεταίχμιο, μεταξύ κοινωνικής προσδοκίας και προσωπικής επιθυμίας.
Ο Θάνατος του ρομαντισμού και των ανούσιων πλατωνικών ερώτων
Η ενοχλητική αισθητικά και λογικά εμμονή, στους φαντασιακούς, ουτοπικούς ρομαντικούς έρωτες εντός της Κλασικής μουσικής, που εκφράζεται κυρίως μέσα από τα lieder αλλά και την γενικότερη ποιητική της περιόδου, ευτυχώς βρίσκεται στο τέλος της. Παραμένει βέβαια ο έρωτας στην θεματική, αλλά πλέον στις πραγματικές του βιολογικές διαστάσεις. Επομένως και η μελωδικότητα ξεκινά να συνηγορεί ως προς τούτο.
Η επιλογή του Alexander von Zemlinsky να δώσει ίσες φωνές στον άντρα και στη γυναίκα (αφού το έργο εναλλάσσει άριες του τενόρου και της σοπράνο) εντάσσει τον διάλογο των φύλων στο κέντρο της σύνθεσης. Το παρόν μέρος, ωστόσο, εστιάζει στη γυναικεία προοπτική, όχι ως παθητική προσμονή αλλά ως δυναμική επίκληση της επιθυμίας.
Το «Mutter, der junge Prinz muß an unserer Türe vorbeikommen» είναι ένα από τα πιο έντονα θυμικά σημεία της Lyrische Symphonie. Μέσα από λέξεις απλές και φωνή λυρική, η κοπέλα του Tagore και μαζί της ο Zemlinsky, ψιθυρίζει και κραυγάζει για την ανάγκη του έρωτα, της προσωπικής ταυτότητας και της απελευθέρωσης.
Μια μουσική εξομολόγηση που, πέρα από οτιδήποτε άλλο, δείχνει με τον πιο σαφή τρόπο την μετάβαση από τον κουραστικό ρομαντισμό στην Νέα αντικειμενικότητα του μετα-ρομαντισμού, τόσο μουσικά όσο και θεματικά.
© classical-music.gr
Πνευματικά Δικαιώματα © classical-music.gr. Όλα τα δικαιώματα διατηρούνται. Το περιεχόμενο της ιστοσελίδας προστατεύεται από τη νομοθεσία περί πνευματικών δικαιωμάτων. Απαγορεύεται η αντιγραφή, αναδημοσίευση, αναπαραγωγή ή διανομή του περιεχομένου, ολόκληρου ή εν μέρει, χωρίς την έγγραφη άδεια του classical-music.gr . Για άδειες χρήσης επικοινωνήστε στο info@classical-music.gr.
