Giya Kancheli – Mourned by the Wind: Μια Λειτουργία Σιωπής και Μνήμης

Giya Kancheli – Mourned by the Wind: Μια Λειτουργία Σιωπής και Μνήμης

Η Μουσική ως Αναπνοή του σιωπηλού θρήνου

Το Mourned by the Wind (Vom Winde Beweint) του Γεωργιανού συνθέτη Giya Kancheli είναι ένα από τα πιο συγκινητικά και υπαρξιακά φορτισμένα έργα του ύστερου 20ού αιώνα. Συντέθηκε το 1989 και αποτελεί φόρο τιμής στον στενό του φίλο και συνεργάτη Givi Ordzhonikidze. Η μουσική του Kancheli δεν επιδιώκει εντυπωσιασμούς· αναπνέει με τον ρυθμό της ψυχής, βυθισμένη σε παύσεις και χαμηλόφωνες κραυγές, όπως ένας εσωτερικός ψαλμός.

Ο ίδιος ο συνθέτης περιέγραψε πολλές φορές τη μουσική του ως “λειτουργική” με την ευρύτερη έννοια: ένα μέσο πένθους, προσευχής και μεταφυσικής περισυλλογής.

Η Δραματουργία της Σιωπής

Το έργο είναι γραμμένο για σόλο βιόλα (ή βιολοντσέλο) και μικρή ορχήστρα. Η επιλογή της βιόλας – οργάνου με σκούρο, εσωστρεφές ηχόχρωμα – λειτουργεί ως αλληγορική φωνή του πένθους. Η βιόλα δεν ηγείται με την έννοια του κλασικού κοντσέρτου· αντ’ αυτού, απορρέει μια θλίψη χωρίς παραμυθία, μελαγχολεί βλέποντας τον χρόνο που περνά, με αργές φράσεις και μουσικά επιφωνήματα.

Η ορχήστρα, μακριά από κάθε εντυπωσιασμό, δημιουργεί την εικόνα ενός παγωμένου «τοπίου»: η ακινησία εναλλάσσεται με αιφνίδιες εκρήξεις – συχνά βίαιες, σχεδόν ωμές – σαν αναλαμπές συναισθηματικής ανάφλεξης σε ένα πεδίο σιωπής.

Ένα βασικό στοιχείο είναι η χρήση παύσεων, σχεδόν σαν να αφουγκράζεται ο συνθέτης το «τίποτα», το μηδέν, ανάμεσα στις νότες. Οι σιωπές αυτές δεν είναι απλώς μουσικές, αλλά εξόχως στοχαστικές: αφήνουν χώρο για την παρουσία του απόντος, για την εσωτερική ερμηνεία του ακροατή.

Ιστορικό και Πολιτισμικό Πλαίσιο: Τέλη Σοβιετικής Εποχής

Το έργο γράφτηκε στο τέλος της σοβιετικής εποχής, λίγο πριν από την ανεξαρτησία της Γεωργίας. Οι πολιτικές αναταράξεις, η κατάρρευση ενός κόσμου και η προσωπική απώλεια, συμπυκνώνονται σε ένα βαθιά προσωπικό και καθολικό μήνυμα. Ο Kancheli, παρότι συνδεδεμένος με τη γεωργιανή μουσική παράδοση, απέφευγε το φολκλορικό εξωτισμό· χρησιμοποιούσε λιτά στοιχεία, σχεδόν υπαινικτικά, ενσωματωμένα σε μια μουσική γλώσσα μεταμοντέρνας εσωστρέφειας.

Το Πένθος ως Πνευματική Διαδρομή

Το Mourned by the Wind μπορεί να ιδωθεί ως νοητική άσκηση: μια διαλογική πορεία μέσα από τη σιωπή και τη μουσική. Θυμίζει, σε πνεύμα, τη μοναστική ησυχία του Γρηγοριανού μέλους, αλλά και τη μεταφυσική αγωνία της μετά-Μαλεριανής παράδοσης.

Η επίμονη επιστροφή σε απλές μουσικές κινήσεις, με έμφαση στο βάθος αντί στην επιφάνεια, θυμίζει τις σκέψεις του Wittgenstein: «Για όσα δεν μπορεί να μιλά κανείς, γι’ αυτά πρέπει να σωπαίνει». Ο Kancheli όμως δεν σωπαίνει – μιλά με σιωπή. Και αυτή η σιωπή είναι γεμάτη νόημα….και μουσική.

Η Υπαρξιακή Εμπλοκή του Ακροατή

Ο ακροατής μετά πάσης βεβαιότητας δεν καλείται να “απολαύσει” το έργο με την παραδοσιακή έννοια που γνωρίζουμε ή εικάζουμε· μάλλον, καλείται να εισέλθει σ’ έναν χώρο βαθιάς ενδοσκόπησης. Η μουσική σε αυτή την περίπτωση λειτουργεί ως καθρέφτης: αποκαλύπτει τη δική μας προσωπική απώλεια, τη δική μας σιωπή, τον φόβο μας απέναντι στον χρόνο και στον θάνατο.

Μια Αθόρυβη Αιωνιότητα

Το Mourned by the Wind δεν είναι απλώς μια σύνθεση ανάμεσα στις άλλες της σύγχρονης κλασικής μουσικής· είναι μια πνευματική έκσταση. Ο Kancheli, χωρίς να υψώσει τη φωνή, χωρίς ιδιαίτερα πολύπλοκες τεχνικές, δημιουργεί μια μουσική που μιλά με την ψυχή και όχι με το μυαλό. Το έργο αυτό ενδεχομένως και να μνημονεύει την αξία της σιωπής και της μνήμης. Και ίσως, όπως κάθε αληθινό πένθος, ανοίγει την πόρτα για κάτι απροσδόκητα λυτρωτικό.

© Yiannis Panagiotakis

Πνευματικά Δικαιώματα © classical-music.gr. Όλα τα δικαιώματα διατηρούνται. Το περιεχόμενο της ιστοσελίδας προστατεύεται από τη νομοθεσία περί πνευματικών δικαιωμάτων. Απαγορεύεται η αντιγραφή, αναδημοσίευση, αναπαραγωγή ή διανομή του περιεχομένου, ολόκληρου ή εν μέρει, χωρίς την έγγραφη άδεια του classical-music.gr . Για άδειες χρήσης επικοινωνήστε στο info@classical-music.gr.