Όπερα Lulu – Alban Berg – Was tut denn Ihr Vater da? Wenn ich Ihr Mann wäre

Μια Μουσικολογική και Θεματική Ανάλυση με Ιστορική και Ψυχολογική Προοπτική

Η σκηνή: Ένα Θέατρο Εξουσίας και Ερωτικής Παραπλάνησης

Στην Πράξη I, Σκηνή 2 της Lulu, παρακολουθούμε ένα από τα πιο λεπτά και σύνθετα επεισόδια της όπερας, όπου η νεαρή Lulu αντιπαρατίθεται με τον Δρ. Σέν. Μέσα από ένα φαινομενικά καθημερινό διάλογο, εκτυλίσσεται ένα έντονο παιχνίδι εξουσίας, ενοχής και επιθυμίας. Ο Δρ. Σέν παρουσιάζεται ως μια πατρική αλλά και αυταρχική φιγούρα, ενώ η Lulu, άλλοτε παθητική, άλλοτε σαγηνευτική, χειρίζεται τη σκηνή με αμφισημία και αινιγματικότητα.

Μουσική ως Ψυχολογικό Τοπίο

Η δωδεκαφθογγική γραφή του Alban Berg δεν λειτουργεί απλώς ως μέσο μορφικής καινοτομίας, αλλά αποκτά δραματουργική λειτουργία: μεταφέρει την εσωτερική αστάθεια των χαρακτήρων, τις αντιφάσεις τους και τη συναισθηματική αναστάτωση της σκηνής. Η Sprechgesang (ομιλούμενη-τραγουδιστή τεχνική) της Λούλου μοιάζει σχεδόν αποσπασματική, σαν η ίδια να κυλά ανάμεσα σε ρόλους, το παιδί, η γυναίκα, η ερωμένη, το θύμα.

Η Lulu ως Ψυχολογική Κατασκευή

Τα κίνητρα της Λούλου δεν παρουσιάζονται με απλοϊκότητα, δεν είναι ούτε απλώς πανούργα ούτε μόνο θύμα. Ο χαρακτήρας της είναι πιο κοντά σε μια ψυχαναλυτική προβολή της κοινωνικής ανησυχίας για τη γυναικεία σεξουαλικότητα. Μια ανάγνωση επηρεασμένη από τη φροϋδική σκέψη θα μπορούσε να δει τη Λούλου ως ενσάρκωση του ασυνείδητου Ερωτικού Άλλου, μια μορφή που διαρκώς ανατρέπει τις ανδρικές προσδοκίες, αποδομεί τις σχέσεις εξουσίας και λειτουργεί υποδόρια, σαν καθρέφτης των απωθημένων τους.

Δεν είναι τυχαίο ότι στη σκηνή αυτή, η Λούλου αναρωτιέται με αθώα ειρωνεία για τις προθέσεις του Σέν, αλλά ταυτόχρονα υπονομεύει τη θέση του υποδόρια και με αισθησιασμό. Η φράση: “Wenn ich Ihr Mann wäre…” δεν είναι απλώς ερωτική προσέγγιση, είναι υπαινιγμός μιας βαθιάς γνώσης για τη λειτουργία της επιθυμίας και της ενοχής στον άλλον.

«Wenn ich Ihr Mann wäre» («Αν ήμουν ο άντρας σας»)

Εκφέρεται από τη Λούλου με απολαυστική ειρωνική και αισθησιακή χροιά προς τον Δρ. Σέν. Η φράση αυτή είναι μια ανατροπή: δεν εκφράζει απλώς μια επιθυμία· αποτελεί μια συνειδητή πρόκληση απέναντι στην πατριαρχική αυθεντία. Η Λούλου υιοθετεί τον ανδρικό λόγο για να ασκήσει εξουσία μέσα από τη γοητεία της. Η αισθησιακή και ταυτόχρονα ψυχρή της διατύπωση φανερώνει μια διπλή στρατηγική: φαινομενική αφέλεια με βαθύτατη χειριστικότητα.

Ο μουσικός χαρακτήρας της σκηνής, δομημένος με μορφή σονάτας, ενισχύει αυτή τη δυαδικότητα: η μελωδική γραμμή της φωνής εναλλάσσεται ανάμεσα στην ένταση και την υποδόρια τρυφερότητα, ενώ τα τονικά κέντρα διαλύονται, καθρεφτίζοντας τη ρευστή συναισθηματική ταυτότητα της ηρωίδας.

Η Ιστορική Συγκυρία: Μεσοπολεμική Ευρώπη και Ηθική Κρίση

Η σύνθεση της Lulu ξεκίνησε τη δεκαετία του 1920 και παρέμεινε ανολοκλήρωτη λόγω του θανάτου του Alban Berg το 1935. Η εποχή αυτή, ανάμεσα σε δύο Παγκόσμιους Πολέμους, χαρακτηρίζεται από ριζική αμφισβήτηση κάθε παραδοσιακής ηθικής και κοινωνικής δομής. Η γυναίκα-Lulu εμφανίζεται μέσα σε ένα πλαίσιο κοινωνικής αποσταθεροποίησης, όπου όλα είναι ρευστά, η οικογένεια, η θρησκεία και η πολιτική.

Η σκηνή λειτουργεί σαν σμίκρυνση της παρακμιακής Ευρώπης της Weimar Republik, όπου το σώμα, η εξουσία και η επιθυμία δεν μπορούν πια να ενταχθούν σε σταθερές μορφές. Ο Berg, αν και δεν διατυπώνει πολιτικά συνθήματα, αποτυπώνει με εξαιρετική οξύτητα την υπαρξιακή ρευστότητα και ηθική αμφισημία της εποχής του.

Η Δυαδικότητα της Λούλου: Αντικείμενο και Υποκείμενο Μαζί

Η Λούλου δεν είναι ούτε μόνο πόρνη ούτε μούσα· είναι ένα ον που αντιστέκεται στον ορισμό. Και αυτό είναι ίσως το πιο ριζοσπαστικό στοιχείο της όπερας: ότι δεν προσφέρει λύσεις, ούτε κάθαρση. Η Λούλου βρίσκεται συνεχώς ανάμεσα, ανάμεσα στην αγνότητα και τη διαφθορά, στην αθωότητα και τη συνειδητή πρόκληση. Στο πλαίσιο της σκηνής που εξετάζουμε, η «χορογραφία» των λόγων της με τον Σέν είναι σαν μια λυρική σκακιέρα, όπου κανείς δεν είναι πραγματικά κυρίαρχος.

Μια σκηνή διαχρονικά προκλητική

Η σκηνή «Was tut denn Ihr Vater da? Wenn ich Ihr Mann wäre» ενσαρκώνει τη φιλοσοφική, κοινωνική και μουσική τόλμη του Alban Berg. Είναι μια σκηνή όπου η επιθυμία δεν ηθικολογείται, αλλά παραμένει ένα μυστήριο. Όπου η γυναίκα δεν προσδιορίζεται από το βλέμμα των άλλων, αλλά αντιστέκεται σιωπηλά ή ειρωνικά. Όπου η μουσική δεν συνοδεύει το δράμα, αλλά είναι το ίδιο το πεδίο της ψυχικής διαπάλης.

Πνευματικά Δικαιώματα © classical-music.gr. Όλα τα δικαιώματα διατηρούνται. Το περιεχόμενο της ιστοσελίδας προστατεύεται από τη νομοθεσία περί πνευματικών δικαιωμάτων. Απαγορεύεται η αντιγραφή, αναδημοσίευση, αναπαραγωγή ή διανομή του περιεχομένου, ολόκληρου ή εν μέρει, χωρίς την έγγραφη άδεια του classical-music.gr . Για άδειες χρήσης επικοινωνήστε στο info@classical-music.gr.